Dit wordt voorzien door de Verordening (EU) Nr. 655/2014 van 15 mei 2014 betreffende het Europees bevel tot conservatoir beslag op bankrekeningen, die met ingang van 18 januari 2017 in werking is getreden.
1. Het belang van deze maatregel
Conservatoir of bewarend beslag is het beslag dat kan worden gelegd alvorens er een definitieve uitspraak van een rechter is over een schuldvordering.
De bedoeling ervan is te voorkomen dat een schuldenaar zijn bankrekening leeg haalt vooraleer hij door een uitspraak van de rechter verplicht wordt een schuld te betalen.
Het is dan ook belangrijk dat dit gebeurt zonder dat de schuldenaar daarvan op voorhand op de hoogte is gebracht.
Een conservatoir beslag leggen op een Belgische bankrekening is niet moeilijk. Wanneer een schuldeiser echter te maken had met een buitenlandse schuldenaar of met een Belgische schuldenaar met een buitenlandse bankrekening, zag hij er in vele gevallen tegen op om een beslagprocedure op te starten omdat hij zich moest wenden tot een buitenlandse rechtbank. Gevolg is dat hierdoor vele schulden vanuit praktisch oogpunt niet invorderbaar waren en vele schuldvorderingen aldus werden afgeschreven.
Vanaf 18 januari 2017 zal elke Belgische consument of onderneming aan de Belgische rechter kunnen vragen om een Europees bevel tot conservatoir beslag af te leveren.
Met die ene akte kan dan beslag worden gelegd op een of meerdere bankrekeningen die een schuldenaar heeft in andere lidstaten van de Europese Unie dan België.
Eens het conservatoir beslag is gelegd, kan door de schuldenaar geen overschrijving of opname van de tegoeden op zijn bankrekening meer worden uitgevoerd.
2. Bewarend beslag is enkel van toepassing op grensoverschrijdende vorderingen
De verordening in kwestie is enkel van toepassing op een geldelijke schuldvordering in burgerlijke en handelszaken waarbij de bankrekening(en) waarop het conservatoir beslag zal gelegd worden, word(t)(en) aangehouden in een andere lidstaat dan die van de schuldeiser of van de rechtbank waarbij de procedure wordt ingeleid tot het bekomen van een bevel tot conservatoir beslag.
Deze verordening is niet van toepassing in het Verenigd Koninkrijk en Denemarken.
Indien er geen grensoverschrijdend element aanwezig is, is de verordening niet van toepassing en gelden de nationale regels in verband met het conservatoir beslag.
3. Voor welke rechtbank moet het verzoek ingediend worden?
Indien de schuldeiser nog geen rechterlijke beslissing, gerechtelijke schikking of authentieke akte heeft verkregen, is de rechtbank van de lidstaat die bevoegd is om van het bodemgeschil kennis te nemen, ook bevoegd om het bevel tot conservatoir beslag uit te vaardigen.
Ingeval de schuldenaar een consument is die met de schuldeiser een overeenkomst heeft gesloten voor niet bedrijfs- of beroepsmatig gebruik, is een rechtbank van de lidstaat van de schuldenaar bevoegd.
Indien de schuldeiser reeds een rechterlijke beslissing of gerechtelijke schikking heeft verkregen, is een rechtbank van de lidstaat waar de rechterlijke beslissing is gegeven of de gerechtelijke schikking is goedgekeurd of getroffen, bevoegd een bevel tot conservatoir beslag uit te vaardigen betreffende de vordering die in de rechterlijke beslissing of gerechtelijke schikking bedoeld is.
Indien de schuldeiser een authentieke akte heeft verkregen, is een rechtbank die daartoe is aangewezen in de lidstaat waar die akte is opgesteld, bevoegd een bevel tot conservatoir beslag uit te vaardigen betreffende de vordering die in die akte bedoeld is.
4. Hoe verloopt de procedure?
Het verzoek om het bevel tot conservatoir beslag moet worden ingeleid bij de rechter die bevoegd is om ten gronde uitspraak te doen. Daarvoor moet een standaardformulier gebruikt worden.
De schuldeiser moet voldoende bewijsmateriaal verstrekken om het gerecht ervan te overtuigen dat:
er een reëel risico bestaat dat, zonder zulke bewarende maatregel, de latere inning van de vordering van de schuldeiser onmogelijk wordt gemaakt of wordt bemoeilijkt;
zijn schuldvordering jegens de schuldenaar waarschijnlijk gegrond wordt verklaard.
Om het verrassingseffect te garanderen, verloopt de procedure eenzijdig. De schuldenaar wordt niet in kennis gesteld van het verzoek om een bevel tot conservatoir beslag noch gehoord vooraleer het bevel is uitgevaardigd.
5. De verordening voorziet in waarborgen voor de schuldenaar
De verordening voorziet tegelijkertijd in een aantal waarborgen om te voorkomen dat er misbruik wordt gemaakt van deze procedure. Zo zal het mogelijk zijn dat de schade die de schuldenaar eventueel zou lijden ten gevolge van het beslag vergoed wordt voor zover de schuldeiser daarvoor aansprakelijk is. Hiertoe kan van de schuldeiser onder meer een zekerheid worden geëist. De bewijslast van de aansprakelijkheid van de schuldeiser ligt bij de schuldenaar.
De verordening voorziet weliswaar dat de schuldeiser in een aantal gevallen verondersteld wordt aansprakelijk te zijn, namelijk:
- indien het bevel wordt ingetrokken omdat de schuldeiser heeft verzuimd een procedure betreffende het bodemgeschil in te stellen, behalve als de schuldenaar heeft betaald of als er een andere vorm van schikking is tussen de partijen;
- indien de schuldeiser in bepaalde gevallen heeft verzuimd om het teveel waarop beslag is gelegd vrij te geven;
- indien naderhand blijkt dat het bevel niet, of slechts voor een lager bedrag, terecht is uitgevaardigd, omdat de schuldeiser het gerecht niet op de hoogte heeft gesteld dat hij
a. een gelijktijdig parallel verzoek met betrekking tot dezelfde schuldenaar en dezelfde vordering heeft ingediend bij een ander gerecht; of
b. een gelijkwaardig nationaal bevel met betrekking tot dezelfde schuldenaar en dezelfde vordering heeft verkregen.
- indien het bevel wordt ingetrokken of eindigt omdat de schuldeiser niet heeft voldaan aan zijn verplichtingen inzake betekening of kennisgeving of vertaling.
6. Verzoek tot het krijgen van informatie over de rekening van de schuldenaar
Soms gebeurt het dat een schuldeiser weet dat de schuldenaar rekeningen aanhoudt bij een bank in een andere lidstaat waarvan hij de naam, adres, noch het IBAN-nummer kent.
In dat geval voorziet de verordening in een mechanisme waardoor de schuldenaar via de rechtbank, die het bevel heeft uitgevaardigd, informatie kan opvragen over de buitenlandse bankrekening van zijn schuldenaar.
De rechtbank, die het bevel heeft uitgevaardigd, kan immers - op verzoek van de schuldeiser - aan de informatie-instantie van de lidstaat waarvan vermoed wordt dat de schuldenaar een rekening heeft, vragen informatie te laten inwinnen die hem moet helpen de rekeningen van de schuldenaar te identificeren.
7. Besluit
Met de invoering van een Europees bevel tot conservatoir beslag op bankrekeningen wordt een volgende stap gezet om grensoverschrijdende inning van vorderingen eenvoudiger te maken.
