Uit de Jongerenbarometer 2025 blijkt dat jongeren de rechtstaat fundamenteel belangrijk vinden, maar dat hun vertrouwen in justitie en andere instellingen onder druk staat.
Democratie blijft voor de overgrote meerderheid de voorkeursbestuursvorm, al tonen verschillen tussen studierichtingen en genders dat dit vertrouwen niet uniform is. Kennis blijkt een cruciale hefboom: jongeren die onderwijs kregen over de rechtstaat scoren systematisch hoger op vertrouwen, democratische voorkeur en een genuanceerd beeld van justitie.
Jongeren hebben matig vertrouwen in justitie, kennis maakt verschil
Uit het onderzoek blijkt dat 55% van de jongeren vertrouwen heeft in justitie. Daarmee doet justitie het minder goed dan de politie (ruim 70%), maar beduidend beter dan politiek en media. Jongens hebben iets meer vertrouwen (59%) dan meisjes (52%).
Draag bij en word Advocaat op school
Belang van onderwijs
Opvallend: jongeren die al les kregen over de rechtstaat of justitie drukken aanzienlijk meer vertrouwen uit (58%) dan wie die achtergrond mist (45%). De barometer onderstreept zo het belang van educatie in het versterken van vertrouwen in het rechtssysteem.
Gematigd positief beeld van rechters, maar percepties verschillen sterk
Ongeveer 54% van de jongeren vindt dat rechters burgers gelijk behandelen. De genderkloof is groot: 61% van de jongens is die mening toegedaan, tegenover 50% van de meisjes. Jongeren met basiskennis over de rechtstaat scoren opnieuw significant positiever (56%).
Ruim de helft vindt het correct dat iemand kan worden vrijgesproken wegens procedurefouten, wat wijst op begrip voor fundamentele procedurele waarborgen.
Sterke voorkeur voor democratie, maar minder uitgesproken bij sommige groepen
Slechts 8% van de jongeren geeft de voorkeur aan een autoritaire leider. Jongens (14%) zijn hier opvallend vatbaarder voor dan meisjes (5%).
Ook hier speelt onderwijsvorm een belangrijke rol:
- 68% van de jongeren uit het algemeen onderwijs kiest bewust voor democratie
- tegenover 44% uit het technisch onderwijs
- en 25% uit het beroepsgericht onderwijs
Jongeren tonen zich kritisch maar realistisch: 6 op de 10 vinden dat beperkingen op rechten enkel in extreme crisissituaties aanvaardbaar zijn.
Zorgwekkend veiligheidsgevoel: grote gender- en onderwijsverschillen
Het veiligheidsgevoel op straat is ongelijk verdeeld.
- 25% van de meisjes voelt zich zelden of nooit veilig
- tegenover slechts 5% van de jongens
Visie op straf: streng bij seksuele misdrijven, verdeeld bij drugs
Maar liefst 87% vindt dat seksuele misdrijven strenger moeten worden bestraft.
Voor drugsmisdrijven lopen de meningen uiteen:
- bijna de helft vindt de huidige straffen voldoende
- 1/4 vindt ze te mild
- 1/10 vindt ze te streng
Toegang tot justitie: percepties verdeeld
De helft van de jongeren vindt dat iedereen – ook wie beperkte middelen heeft – een conflict via de rechter kan laten beslechten. Jongeren uit het beroepsonderwijs zijn opmerkelijk positiever (63%) dan jongeren uit andere richtingen. Dat wijst op uiteenlopende ervaringen of verwachtingen rond toegankelijkheid en betaalbaarheid van justitie.
Geen milde of strenge behandeling voor bekende personen
96% van de jongeren vindt dat bekende personen niet anders mogen worden behandeld dan andere burgers. Die duidelijke afwijzing van speciale behandeling sluit sterk aan bij kernwaarden van de rechtstaat: gelijkheid en onpartijdigheid.
Wat jongeren de belangrijkste functie vinden van een rechtszaak
Het recht op een eerlijk proces wordt massaal als belangrijkste functie aangeduid (65%). Daarna volgen het hoorrecht en erkenning van slachtoffers (50%). Bestraffing komt pas op de derde plaats.
Meisjes hechten duidelijk meer belang aan slachtoffererkenning, terwijl jongeren uit het technisch onderwijs vaker de nadruk leggen op straf.
Lees de integrale jongerenbarometer
