Ghibli, ChatGPT en Data Mining : Wat zijn de wapens van het auteursrecht tegen AI?
Eind maart 2025 zette een update van het ChatGPT-4o model social media in vuur en vlam. Het internet werd al snel overspoeld met door AI gegenereerde beelden in de “inimitabele” stijl van de legendarische Hayao Miyazaki. Studio Ghibli is beroemd om zijn geanimeerde meesterwerken zoals The Journey of Chihiro, My Neighbour Totoro en Princess Mononoke.
De trend wordt toegepast op alle onderwerpen, door alle doelgroepen. Absurde memes, de aanslagen van 11 september of voorstellingen van de arrestatie van een immigrante zonder papieren gepubliceerd door het Witte Huis… Zoals zo vaak op het internet gaan creativiteit en slechte smaak hand in hand. Achter de buzz gaat een fundamentele vraag schuil: hoe zijn deze AI’s in staat om Miyazaki’s kenmerkende artistieke stijl zo getrouw te imiteren?
Een Data Mining van de Ghibli werken… zonder toestemming ?
Om zulke resultaten te bereiken, moeten generatieve AI-modellen getraind zijn met duizenden afbeeldingen van auteursrechtelijk beschermde werken – een praktijk die bekend staat als Text and Data Mining(of TDM). Miyazaki staat er echter om bekend dat hij fel gekant is tegen dergelijke praktijken. Hij uitte zijn mening over het onderwerp al in 2016: “ Ik zou deze technologie nooit in mijn werken willen verwerken. Het is een belediging voor het leven zelf ”.
Fair Use in de VS aangevochten ten aanzien van AI’s
In de Verenigde Staten rechtvaardigen AI-ontwikkelaars TDM van auteursrechtelijk beschermde werken op basis van het principe van Fair Use (eerlijk gebruik), hetzij een doctrine die het gebruik van werken zonder toestemming binnen bepaalde grenzen toestaat, in het bijzonder voor educatieve doeleinden, kritiek of parodie.
Maar een in februari 2025 uitgesproken beslissing markeerde een keerpunt: een federale rechter oordeelde dat het trainen van een AI op beschermde werken (in dit geval die van Reuters) niet binnen de reikwijdte van Fair Use valt. Dit gerechtelijke precedent zou de praktijken van techgiganten in de Verenigde Staten ingrijpend kunnen veranderen.
In de EU : Geen duidelijk antwoord via de IA Act of de Richtlijn inzake auteursrechten en naburige rechten in de digitale eengemaakte markt
In de Europese Unie wordt het gegeven van TDM anders gekaderd, via Richtlijn 2019/790 inzake auteursrechten en naburige rechten in de digitale eengemaakte markt . Data mining is alleen rechtmatig zonder toestemming van de auteur wiens werk wordt “gemined” als het wordt uitgevoerd:
- door onderzoekers of wetenschappelijke instellingen, uitsluitend voor onderzoeksdoeleinden ;
- door bedrijven of particulieren alleen als de auteur of rechthebbende deze praktijk niet uitdrukkelijk heeft verboden.
Met andere woorden, een auteur kan bezwaar maken tegen het gebruik van zijn of haar werk om een AI te trainen. De auteur moet zijn of haar bezwaar echter duidelijk kenbaar hebben gemaakt. Over de praktische details van deze uitdrukking wordt nog gediscussieerd: is een eenvoudige vermelding in de algemene gebruiksvoorwaarden van een site voldoende? Moet een bezwaar daarentegen rechtstreeks in het digitale bestand van het werk worden geïntegreerd – in de vorm van een technische beschermingsmaatregel – zodat het automatisch wordt gedetecteerd en gerespecteerd door AI-systemen?
